TÜİK Diyarbakır Bölge Müdürlüğünde görevli Uzman Yardımcısı Mehmet Doğu Karakaya ile Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Teknik Demografi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ahmet Sinan Türkyılmaz, ”Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yıldönümü olan 2023 yılı için il ve bölge düzeylerinde nüfus projeksiyonu” hazırladı.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2008 veri tabanı esas alınan çalışma, varsayımlar ile kuşak-bileşenler yöntemini kullanarak gerçekleştirilen 81 il düzeyindeki ilk projeksiyon.
TÜİK’in yaptığı projeksiyonlar, toplam ülke nüfusunu esas alıyor. Seçilmiş bazı iller düzeyinde de projeksiyonlar bulunuyor ancak bu çalışma, 81 ilin tamamını kapsayan ilk projeksiyon olma özelliğini taşıyor.
NÜFUS BATIDA YOĞUNLAŞACAK
TÜİK tarafından düzenlenen 19. İstatistik Araştırma Sempozyumunda sunulan bildiriye göre, 72 milyonluk ülke nüfusu için 3 farklı modelle projeksiyon yapıldı. Söz konusu modeller uyarınca nüfus, azalan bir artış hızıyla 2023’te 81-83 milyon arasında bir değere ulaşacak.
Doğum oranının azalacağı, yaşlı nüfusun artacağı Türkiye’de, göç nedeniyle nüfus batıda yoğunlaşacak, az gelişmiş küçük iller daha da küçülecek. Bu çerçevede, 2023 itibariyle 49 ilin nüfusunda artış, 32 ilin nüfusunda ise azalma gözlenecek.
Doğum-ölüm oranları ve göç unsuru gözetilerek hazırlanan varsayımlar çerçevesinde, bugün 13 milyonu bulan İstanbul nüfusu, 2023’te 15,2 milyona ulaşacak. Ankara 4,6 milyondan 5,5 milyona, İzmir 3,8 milyondan 4,5 milyona çıkacak.
Sanayi kentlerinden Kocaeli’nin nüfusu 2,1 milyona, Bursa’nın nüfusu da 3,4 milyona yükselecek.
Turizmin yoğun olduğu güney illerinden Antalya’da nüfus 1,9 milyondan 2,6 milyona, Muğla’dan 800 binden 1 milyona, Aydın’da yaklaşık 1 milyondan 1,2 milyona çıkacak.
Son yıllarda büyük ölçüde doğu ve güneydoğudan göç alan Adana 2,1 milyona, Mersin 1,7 milyona ulaşacak.
Bölgesel cazibe merkezlerinden Şanlıurfa’nın ve Gaziantep’in nüfusu 2’şer milyon, Diyarbakır’ın 1,7 milyon, Konya’nın 2,1 milyon, Kayseri’nin 1,4 milyon, Trabzon’un 752 bin olacak.
BAYBURT, 49 BİNE KADAR GERİLEYECEK
Öte yandan, projeksiyon çerçevesinde göç veren az gelişmiş kentlerin nüfusunun daha da daralacağı öngörülüyor.
Nüfusun azalacağı hesaplanan illerden Erzurum’da nüfus 483 bine, Kars’ta 215 bine, Muş’ta 238 bine, Sivas’ta 497 bine, Yozgat’ta 290 bine, Ardahan’da 77 bine kadar gerileyecek.
Türkiye’nin bugün yaklaşık 75 bin kişi ile en az nüfusa sahip ili Bayburt’ta nüfusun 2023’te 49 bin nüfusa kadar düşmesi öngörülüyor.
En az nüfusa sahip 2. il olan Tunceli’de ise projeksiyona göre göreli artış meydana geliyor ve nüfusun 95 bini bulabileceği bekleniyor.
NÜFUS DAĞILIMI DEĞİŞİYOR
Çalışmanın danışmanlığını üstlenen Doç. Dr. Türkyılmaz tabloyu A.A muhabirine değerlendirirken, sanayinin, turizmin yoğun olduğu batı illerinde nüfus artışı öngörüldüğünü, ancak bu artışın doğum ve ölüm gibi doğal nedenlerden çok göçe dayandığını söyledi.
Türkyılmaz, özetle şu değerlendirmelerde bulundu:
– Türkiye Cumhuriyeti, 100. yılında yaklaşık 82 milyon nüfuslu, yaşlı oranının artık yüzde 10’lara ulaştığı, doğurganlık hızının yavaşladığı bir ülke olacak. Göçün etkisiyle batı illerinin nüfuslarının daha da artacağı, küçük illerin daha da küçüleceği söylenebilir.
– Nüfusun dağılımı değişiyor. Hem coğrafi hem demografik açıdan. Demografik yönüyle yaşlı nüfusun oranı artıyor, genç nüfusun oranı düşüyor. Coğrafi açıdan da cazibe merkezleri oluşuyor. Bunlar hem bölgesel hem de ülke genelinde cazibe merkezleri…ve küçük iller daha fazla küçülme, büyük iller daha fazla büyüme eğilimine giriyor.
– Özellikle Doğu, İç Anadolu veya Kuzey Karadeniz illerinden göç devam ediyor. İnsanlar büyük ölçüde iş için geliyorlar. Doğu illerindeki güvenlik gerekçesini de göz ardı etmemek gerekiyor.
– Türkiye’nin doğurganlık hızı 2,17, İstanbul’un 1,8. Yani 2’nin altına inmiş durumda. Başka bir ifadeyle İstanbul’a hiç göç olmasa kentin nüfusu artmayacak. Fakat göç yoğun olarak devam ediyor.
DOĞURGANLIK HIZI, 2,1 ÇOCUĞA GERİLİYOR
– Nüfus yaşlanmaya başlıyor: Hep genç nüfusla bilinen Türkiye’de doğurganlığın düşmesi, sağlık koşullarındaki iyileşmeden dolayı yaşam süresinin uzamasıyla yaş yapısında değişmeler başladı. Avrupa’daki gibi yaşlı nüfusun yüzde 17-18’lerde olduğu bir yapı değil ama yüzde 3-4 düzeyindeki 65 yaş üstü nüfus, günümüzde yüzde 7 civarında. Projeksiyonlar, 2023’te yüzde 10’lara yaklaşacağını gösteriyor. Bu da nüfusun yaşlanmaya başladığını gösteriyor. Gelecek için yaşlılıkla ilgili bazı önlemlerin, düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerekiyor.
– Nüfus artış hızı yavaşlıyor: Türkiye’de doğurganlık, yenilenme seviyesi dediğimiz 2,1 çocuk, yani bir kadının arkasında 2,1 çocuk bırakması dediğimiz seviyeye yaklaşıyor. Günümüzde 2,14-2,17 seviyesinde. Avrupa’daki doğurganlık hızı, 1,2-1,8 çocuk arasında.
”NÜFUSUN SAYISI DEĞİL, NİTELİĞİ ÖNEMLİ”
– Nüfusun niteliği önemli. Biz 2023’te 82 milyon değil, 100 milyon olsak neler değişir diye sormak lazım. Bu nasıl bir 100 milyon? Dağılım olarak yaşlısı çok olan bir 100 milyon ama daha niteliğe dönecek olursak üniversite mezununun, sanayide, tarımda çalışanın, kadın istihdamının, işsizlik oranının kaç olduğu bir nüfus, ona bakmak lazım. Bunu projekte etmek çok daha zor. Bu nedenle 82 milyonun pozitif mi, negatif mi bir şey olabileceğini söylemekte güçlük çekiyorum.
– İçi rahatlatan şey gelişmemişlik göstergesi olan bebek ölümü gibi sağlık hizmetlerinden yararlanmada, kadınların eğitiminde, yükseköğretime devamdaki iyileşmeler. Bunlar dolaylı ve dolaysız olarak ülkeyi de değiştirmeye başlıyor. O yönden belki daha ümitle bakılabilir ama öbür taraftan çok niteliksiz, zorla göç etmiş nüfusun metropollerin kıyılarına atılması ve bundan kaynaklanacak sorunlar da başka bir tartışma konusu olur.
DOĞUM, ÖLÜM VE GÖÇ FAKTÖRLERİ DİKKATE ALINDI
Türkyılmaz, çalışma yöntemlerine ilişkin bilgi verirken de nüfusu doğum, ölüm, göç olmak üzere 3 faktörün etkilediğini belirterek, geçmişten gelen eğilimlere göre doğum hızları ve ölümlülük paterni belirlemenin zor olmadığını, asıl sıkıntının ”göç” kavramında yaşandığını anlattı. Göçün tanımından kapsamına bir çok farklı yaklaşım bulunduğunu belirten Türkyılmaz, çalışmada ADNKS’ye göre 2007-2008 arasındaki yer değiştirmeleri göç olarak kabul ettiklerini söyledi.
Ahmet Sinan Türkyılmaz, söz konusu verileri programa aktardıklarını ve bilgi birikimleri üzerinden ”azalma ya da yükselme şu noktalarda yavaşlar” gibi fikirler yürüterek, trendleri belirlediklerini söyledi.
Türkyılmaz, ”Nüfus projeksiyonları TÜİK tarafından hep ülke geneli için yapılıyor. İl düzeyinde bizim çalıştığımız ayrıntıdaki tekniklerle, ”kuşak bileşen yöntemi” diyoruz buna, yapılmış ve her il için gerçekleştirilmiş akademik bir çalışma yok” dedi.
Sinan Türkyılmaz, çalışmanın bu yönüyle son dönemde önem kazanan iller ve bölgeler düzeyindeki kalkınma programlarına önemli altlık oluşturacağına işaret etti.
İLLERİN 2010, 2013, 2018 VE 2023 NÜFUSLARI
81 il bazında, 2008-2023 dönemini kapsayan projeksiyon çalışmasına göre, çelişmiş yıllara ilişkin nüfus projeksiyonları şöyle:
İLLER 2010 2013 2018 2023
—– ——— ——— ——— ———
Adana 2.053.465 2.088.667 2.132.063 2.153.855
Adıyaman 586.015 585.186 576.566 557.418
Afyon 699.435 699.222 690.944 673.358
Ağrı 529.263 522.044 502.477 474.444
Amasya 321.808 317.933 308.935 296.637
Ankara 4.686.009 4.885.314 5.200.437 5.486,347
Antalya 1.960.779 2.112.823 2.364.692 2.609.451
Artvin 162.654 156.276 144.708 131.634
Aydın 995.256 1.039.498 1.111.880 1.180.970
Balıkesir 1.151.826 1.182.196 1.227.914 1.266.700
Bilecik 193.516 193.554 192.431 189.719
Bingöl 262.113 271.191 285.864 299.070
Bitlis 323.902 317.820 303.224 283.054
Bolu 268.277 266.087 259.305 248.705
Burdur 246.624 244.404 238.345 229.800
Bursa 2.629.919 2.813.935 3.122.382 3.429.760
Çanakkale 480.358 488.070 499.377 508.225
Çankırı 178.941 182.606 187.140 189.188
Çorum 536.874 521.868 491.257 452.715
Denizli 934.733 958.709 994.970 1.026.139
Diyarbakır 1.531.760 1.587.863 1.670.933 1.733.314
Edirne 393.537 391.225 385.850 378.273
Elazığ 548.206 547.831 543.067 532.139
Erzincan 210.123 208.845 205.292 199.393
Erzurum 744.843 694.706 597.331 483.059
Eskişehir 768.363 807.893 871.942 932.689
Gaziantep 1.673.920 1.763.230 1.900.432 2.019.404
Giresun 425.732 430.608 436.138 437.327
Gümüşhane 133.805 137.039 141.200 143.064
Hakkari 280.518 314.949 375.488 438.342
Hatay 1.449.059 1.500.126 1.578.655 1.649.929
Isparta 412.916 419.760 427.768 431.372
Mersin 1.626.691 1.659.526 1.705.843 1.738.811
İstanbul 13.050.933 13.571.135 14.407.233 15.188.562
İzmir 3.900.770 4.055.605 4.304.649 4.537.049
Kars 302.562 286.295 253.943 215.307
Kastamonu 361.138 361.121 358.235 350.965
Kayseri 1.217.110 1.264.676 1.339.823 1.407.814
Kırklareli 337.576 338.173 338.349 337.190
Kırşehir 220.861 217.098 208.230 195.804
Kocaeli 1.573.424 1.699.004 1.908.939 2.116.643
Konya 2.004.743 2.050.921 2.111.845 2.152.428
Kütahya 556.534 539.844 505.554 463.394
Malatya 739.902 748.731 761.343 769.736
Manisa 1.342.281 1.379.025 1.435.691 1.485.038
Kah.Maraş 1.070.647 1.131.705 1.230.314 1.324.693
Mardin 761.087 775.180 792.768 798.975
Muğla 824.009 872.597 952.629 1.030.489
Muş 386.845 358.135 303.076 238.884
Nevşehir 284.083 287.204 291.079 292.890
Niğde 350.013 366.502 391.436 412.758
Ordu 721.843 723.376 720.102 708.253
Rize 320.057 320.372 319.334 315.999
Sakarya 874.881 908.937 962.535 1.011.504
Samsun 1.243.063 1.254.323 1.266.147 1.266.677
Siirt 317.155 344.970 395.875 450.348
Sinop 202.463 204.724 207.404 207.696
Sivas 620.350 599.974 555.460 497.388
Tekirdağ 834.868 932.255 1.097.284 1.263.229
Tokat 619.250 619.802 613.781 597.741
Trabzon 751.839 754.895 756.547 751.764
Tunceli 87.764 89.706 92.700 95.031
Şanlıurfa 1.630.731 1.716.085 1.856.962 1.991.188
Uşak 334.720 334.453 331.276 324.570
Van 1.051.872 1.125.180 1.250.414 1.376.083
Yozgat 464.120 430.652 366.183 290.133
Zonguldak 620.069 620.198 616.773 607.824
Aksaray 378.316 388.990 404.248 415.982
Bayburt 72.809 68.106 59.193 48.788
Karaman 236.899 246.889 263.218 278.635
Kırıkkale 272.884 261.793 239.463 212.128
Batman 506.690 539.309 595.643 652.230
Şırnak 458.158 504.989 591.400 685.797
Bartın 190.357 197.658 209.303 219.676
Ardahan 107.690 100.441 87.273 72.630
Iğdır 182.881 180.291 173.562 163.550
Yalova 220.737 256.136 315.925 375.978
Karabük 216.389 216.172 214.829 211.947
Kilis 124.843 130.407 138.891 146.151
Osmaniye 480.250 518.737 541.319 577.325
Düzce 337.201 349.642 369.165 386.540
